Polska jest jednym z największych eksporterów wyrobów bursztynowych na świecie. Blisko 90 procent trafia na eksport, a największymi odbiorcami są Stany Zjednoczone, Niemcy i liczne kraje dalekowschodnie.
Bursztyn, zwany również jantarem, amberem jest kopalną żywicą drzew iglastych z okresu trzeciorzędu, a więc sprzed 1,8 mln lat. Skład chemiczny to mieszanina kilkudziesięciu różnych związków, przede wszystkim węgla, tlenu, wodoru i siarki. Zakrzepła przed milionami lat żywica jest jednym z najpiękniejszych materiałów jubilerskich.
Biżuteria z bursztynu była obiektem pożądania już w starożytnym Rzymie, Grecji i krajach arabskich nie tylko dzięki swojemu wyjątkowemu pięknu, ale także magicznym i leczniczym właściwościom. Atrakcyjność bursztynu polega również na tym, że występuje w niepowtarzalnych kolorach, odcieniach i kształtach. Najczęściej w odcieniach od żółtego do brązowego. Rzadsze są białe lub czerwone, ale można również znaleźć kamienie niebieskie.
Największe na świecie pokłady bursztynu znajdują się w okolicy Jantarnego nad Bałtykiem w obwodzie kaliningradzkim. Tam w kopalniach odkrywkowych wydobywa się go od XIX wieku. W polskiej ziemi, jak podaje Państwowy Instytut Geologiczny, również znajdują się ogromne ilości bursztynu, których wartość w 2012 roku była szacowana na około 7 miliardów dolarów.
Występowanie polskiego bursztynu kojarzy się z miejscowościami nad Bałtykiem. Dlatego niezwykle zaskakujące jest to, że największe pokłady w Polsce znajdują się na Lubelszczyźnie. Państwowy Instytut Geologiczny w 2019 r. oszacował, że teoretyczne zasoby geologiczne na terenie dziewięciu złóż w województwie pomorskim to niecałe 59 ton. Tylko w powiecie lubartowskim na Lubelszczyźnie jest go ponad 25 razy więcej – łącznie prawie 1,5 tys. ton.
Lubelszczyzna jest też atrakcyjniejsza, ponieważ bursztyn zalega tam znacznie płycej niż na Wybrzeżu i jego wydobycie jest tańsze. Pierwszą polską firmą, która zaczęła eksploatować lubelskie złoża bursztynu na skalę przemysłową jest Stellarium, jedyna kopalnia odkrywkowa bursztynu w Polsce i Unii Europejskiej. Po koncesje wydobycia zgłaszają się kolejne polskie firmy.
Henryk Ciosmak, prezes STELLARIUM sp. z o.o. mówił dla portalu http://www.kieruneksurowce.pl:
Pomysł uruchomienia kopani dojrzewał na Lubelszczyźnie od wieków, stale znajdowano tu pojedyncze bursztyny w różnych okolicznościach. Przekonałem się o tym, kiedy wyszukałem w internecie hasło: bursztyn lubelski.
Uczestniczyłem w tworzeniu wszystkich dokumentów tegoż przedsięwzięcia – poza dokumentacją geologiczną – i w 2018 wbiliśmy „pierwszą łopatę” w piasek skaleniowo-kwarcowy, zalegający nad warstwą osadu glaukonitowego z bursztynem. Dwa lata poligonowych ćwiczeń na wyrobisku, bez wzorców i pomysłów od innych kopalń, z porażkami, które przemilczę. Tyle zajęło mi pełne uruchomienie eksploatacji metodą odkrywkową, zabierkową na sucho. Dziś jestem dumny, że było tu „ściernisko”, a jest całkiem niezłe „kopalnisko”. Zachwyca mnie piękno bursztynów, które ujrzały światło dziennie po ok. 50 milionach lat czekania tu, na Lubelszczyźnie, na przemysłowe „dotknięcie” przez człowieka i ku jego egzystencjalnemu pożytkowi. Jestem przekonany, że powstanie tu prawdziwe bursztynowe zagłębie. To, co dzieje się teraz, to dopiero początek eksploatacji na wielką skalę.
Tego typu branża ma też swoje problemy, które dla nowego przemysłu są oczywiste. Tak było też na początku, kiedy powstawały komputery. Nie było szkół kształcących informatyków. Teraz też branża zajmująca się wydobyciem bursztynu nie ma fachowców. Dostępne są jedynie kursy, które prowadzi Międzynarodowe Stowarzyszenie Bursztyników w Gdańsku.
Cena bursztynu rośnie w tempie 10 proc. rocznie. Za największe okazy, które mają masę 1-1,5 kg można otrzymać nawet 100 tysięcy złotych. Polska nieustannie dąży nie tylko do utrzymania czołowej pozycji na świecie, ale także do aktualizacji i zwiększenia atrakcyjności tej branży. W biżuterii produkowanej w Polsce od lat bursztyn tradycyjnie łączono ze srebrem. Teraz rośnie popyt na biżuterię bardziej wysublimowaną, która zawiera rzadkie odmiany bursztynu. Magię tego naturalnego skarbu doceniają wszyscy miłośnicy biżuterii, a bogactwo barw i odcieni pozwala na nieskończoną ilość ozdobnych form, w których można je zamknąć. Dzięki temu każdy, bez względu na preferowany styl, odnajdzie wśród bursztynowych ozdób coś wyjątkowego dla siebie.
W Polsce odbywają się Międzynarodowe Targi Bursztynu i Biżuterii AMBERIF SPRING. Impreza jest największym w Polsce i jednym z największych w Europie wydarzeniem targowym branży jubilerskiej oraz najważniejszym na świecie wydarzeniem poświęconym promocji bursztynu. Spotkanie najbardziej renomowanych firm zajmujących się biżuterią z bursztynu, najwyższa jakość wyrobów, trendy jubilerskie, pełny asortyment technologii, półfabrykatów i usług wspierających produkcję jubilerską – to można zobaczyć między innymi na targach. Biznes spotyka się tutaj ze sztuką i nauką, tu rodzą się twórcze pomysły i idee, tu prezentowane są najnowsze trendy i technologie. Swoją ofertę przedstawią zarówno małe pracownie, jak i duże firmy jubilerskie: producenci złotej i srebrnej biżuterii z bursztynem, z kamieniami kolorowymi, perłami i diamentami, importerzy zegarków, producenci i importerzy maszyn, narzędzi oraz technologii złotniczych.
Bursztyn fascynuje ludzi od dawna. Na całym świecie powstają muzea bursztynu, z imponującymi kolekcjami, które są tłumnie odwiedzane. W Londynie Victoria & Albert Museum, na zamku Rosenborg w Kopenhadze czy w Amerykańskim Muzeum Historii Naturalnej. W Polsce najsłynniejsze jest muzeum w Gdańsku w Wielkim Młynie, ale też są muzea w Jarosławcu, Kołobrzegu, Krakowie, Wachu, Malborku, Łomży, Kazimierzu Dolnym czy w Muzeum Ziemi w Warszawie.
Największą na świecie bryłę można oglądać w Muzeum Bursztynu w Gdańsku. Waży 68,2 kg i ma wymiary wymiary: 74 x 57,1 x 42,1 cm. Pochodzi z kopalni węgla brunatnego na Sumatrze. Bursztyn indonezyjski, w tym sumatrzański, występuje w Azji południowo-wschodniej w Indonezji oraz Malezji. Powstał 20-23 mln lat temu. Jest to jeden z nielicznych bursztynów występujących na złożach pierwotnych, w pokładach węgla brunatnego. Wytworzył się z żywic produkowanych przez drzewa liściaste, które do dziś rosną w lasach równikowych w Azji. Bryłę zakupiono do kolekcji Muzeum Bursztynu dzięki dotacji z budżetu Państwa w ramach programu Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów. Kosztowała ponad 140 tys. zł.
Bursztyn to nie tylko wyroby jubilerskie i ozdobne. W sklepach zielarskich, kosmetycznych i aptekach możemy kupić wiele produktów z bursztynu np. puder z, który wykazuje silne właściwości antybakteryjne, antywirusowe, antygrzybicze, wspomaga szybkie gojenie się ran, a także wpływa na obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. Nalewki z bursztynu poleca się jako naturalny antybiotyk. Zażywane codziennie po trzy krople do wody lub herbaty, wzmocnią odporność organizmu. Olejek bursztynowy wcierany w skórę działa przeciwreumatycznie, łagodzi nerwobóle i bóle mięśni. Przyśpiesza leczenie urazów. Natomiast kwasy bursztynowe poprawiają sprawność umysłową i koncentrację.
Dawniej uważano też, że bursztyn ma właściwości magiczne. Tworzono z niego amulety chroniące przed chorobami, złymi duchami i wszelkimi nieszczęściami. Choremu kładziono kamienie bursztynowe na bolesne miejsca. Wierzono, że to przyniesie ulgę. Palono je też, aby odstraszać złe moce i oczyszczać powietrze. Ephraim Chambers, encyklopedysta napisał w 1728 roku: „W czasach epidemii dżumy ci, którzy pracowali przy wydobyciu i obróbce bursztynu w Królewcu – nigdy nie byli zainfekowani”. W 1858 r. Ludwik Pasteur zwrócił uwagę na lecznicze działanie kwasu bursztynowego, a w 1886 r. noblista bakteriolog Robert Koch sprawdził korzystne działanie kwasu bursztynowego na samym sobie.
W polskiej medycynie ludowej, bursztyn był bardzo popularnym środkiem leczniczym, a także strzegącym „od uroku”. Podawano go dzieciom do gryzienia dla złagodzenia bólu podczas ząbkowania. Jantarem, bo tak najczęściej nazywano ów cudowny kamień, leczono reumatyzm, choroby oczu i gardła, a nawet bezpłodność.
Wiara w dobroczynne działanie bursztynu, poparta solidnymi wynikami badań naukowych, okazała się uzasadniona. Odkryto, że kwas bursztynowy działa jak biostymulator – pobudza system nerwowy, reguluje pracę nerek i jelit, jest środkiem przeciwzapalnym i antytoksycznym. Na bazie tego składnika wyrabia się maści i kremy na dolegliwości reumatyczne, astmatyczne, owrzodzenia i podrażnienia skóry oraz na schorzenia oskrzeli, gardła i tarczycy. Kwas i olej uzyskane z bursztynu wykorzystywane są też przez przemysł kosmetyczny, gdyż niszczą wolne rodniki i bakterie oraz mają właściwości dezynfekujące, a także łagodzące skutki oparzeń i ukąszeń owadów. Z tych względów producenci prześcigają się w oferowaniu wciąż nowych pomysłów na wykorzystanie bursztynu – na rynku można dostać wypełnione bursztynem materace, poduszki, maty dla zwierząt, wkładki do butów z bursztynowym miałem, wsporniki pod plecy i szyję dla kierowców, bursztynowe kadzidełka i wiele innych tego typu przedmiotów.
Specjaliści od medycyny naturalnej uważają, że każdego z nas otacza pole elektromagnetyczne. Na skutek stresu czy choroby pojawia się w nim nadmiar ładunków dodatnich. Tymczasem nasz organizm funkcjonuje prawidłowo, gdy między ładunkami dodatnimi i ujemnymi istnieje równowaga. To dzięki bursztynowi, który wytwarza przyjazne nam ładunki ujemne, możemy ją odzyskać. Badania wykazały, że ten kamień zawiera wiele cennych mikroelementów: krzem, magnez, żelazo, wapń, potas, związki organiczne połączone z jodem, substancje lotne, kwasy żywiczne. Na nasze zdrowie korzystnie wpływa jednak bursztyn surowy, czyli nieszlifowany. Ma wtedy właściwości antybakteryjne, ułatwia gojenie, a także obniża ciśnienie tętnicze, wzmaga wydzielanie żółci, uspokaja, aktywizuje organizm do walki z chorobami i do regeneracji.
Jesteśmy światowym liderem w produkcji biżuterii z bursztynu. Co najmniej 75 proc. wyrobów pochodzi z Polski. Ten rynek cechuje duże rozdrobnienie. Tworzą go głównie małe przedsiębiorstwa, z których 99 proc. stanowią firmy zatrudniające poniżej pięćdziesięciu pracowników, najczęściej kilka osób. W samym tylko województwie pomorskim, według Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową, jest zarejestrowanych około tysiąc takich działalności gospodarczych.
Wykorzystanie własnych zasobów tworzy dynamiczny rozwój.
Albert Łyjak
Gold from the North
Poland is a leading exporter of amber products in the world. Almost 90% of its extraction is exported mainly to the US, Germany and Far East countries.
Amber is a fossil resin from conifer forest from the tertiary period of the Earth, which was over 1,8 million years ago. Chemical composition of amber is a mixture of several dozen compounds, mainly coal, oxygen, hydrogen and sulfur. Solidified millions of years ago, amber became one of the most beautiful jewelry gemstones.
Thanks not only to its beauty, but also magic and healing properties, jewelry made of amber was desired in the ancient Rome, Greece and Arab countries. It charms in incredible variety of colors and shades -from yellow to brown and in lesser degree white or red. Rarely, it can be found in blue.
The largest deposits of amber were found in the Yantarny region of Kaliningrad, Russian region on the Baltic Sea, where it started to be extracted from the open pit mines in the 19th century. According to the Polish Institute of Geology, there are also large deposits of amber on the Polish land, estimated in 2012 to be worth about 7 billion US dollars. We are used to find Polish amber on the beaches on the Baltic Sea, hence it is surprising to learn that the largest deposits are in the Lublin region. Polish Institute of Geology estimated in 2019 that theoretically, geological deposits in the nine regions of the Pomerania comprise less than 59 tons of amber. In comparison, deposits in one county of the Lublin region, are over 25 times bigger – almost 1,5 thousand tons. Amber deposits in that region are found in shallow grounds, hence the mining is cheaper.
There are many companies trying to obtain mining concession, but the first Polish company, that started to mine amber in an open pit mine on industrial scale, is Stellarium in the Lublin region. Mr. Henryk Ciosmak, the head director of Stellarium, in a recent interview (www.kieruneksurowce.pl), said that “the idea of starting the amber mining was known for centuries, as single ambers were often found in the region. I learned about it on Google, trying to find out about the amber in our area. I prepared all the documentation (outside the geological ones) and in 2018 we stuck our first shovel into a ground containing quartz sand with amber. It took me two years of trials, before we started to explore the amber with the open mining dry method, but today I am proud of our achievement. I am in awe of the beauty of the amber, which after 50 million years wait time saw the daylight in our Lublin region, thanks to the industrial touch of the man. I am positive, that one day we will have here a big mining basin. Today we have just the beginning of the large-scale exploitation”.
Just like all other branches of a new developing industry, it is short of professionals. The only accessible courses are conducted by the International Amber Society in Gdansk.
The price of amber grows 10% annually – largest stones, ranging from 1- 1,5 kg, are sold at 100 thousand zlotys each. Poland works continually to keep the leadership in that branch of industry and to make it more attractive and innovative.
Amber jewelry made in Poland traditionally was made of silver. Nowadays, there is a demand for a more sophisticated jewelry with rare amber variety. All the jewelry lovers value the magic of amber, with its infinite variety of shades and colors, allowing for unique designs. Regardless of professional preferences, everyone will find something in the w amber jewelry.
Poland hosts International Amber and Jewelry Fair – AMBERIF SPRING. It is the most important trade fair in the amber industry in the world, one of the largest in Europe and the largest in Poland, devoted to the promotion of amber. Renown jewelry companies showcase their trends, industrial semi-finished products and technology as well as services dealing with that branch. AMBERIF SPRING is the meeting place to observe both art and the science, meet and discuss newest trends in design and technology. Renown and small jewelers as well as watchmakers, present their offers with amber design – in gold and silver, with colored stones, pearls and diamonds. Producers of machinery and tools from that industry also present their products.
People were fascinated with amber for ages. There are museums showcasing amber collections all over the world – Victoria and Albert Museum in London, Rosenborg Museum in Copenhagen and in New York, Museum of Natural History – all visited by admiring crowds. In Poland, the most famous amber museum is in Gdansk (Wielki Mlyn), but there are smaller ones in Jaroslawiec, Kolobrzeg, Krakow, Wach, Malbork, Lomza, Kazimierz Dolny and in the Earth Museum in Warsaw. The largest in the world lump of amber is displayed in The Amber Museum in Gdansk – it weighs 68,2 kg and comes from a coal mine in Sumatra. Indonesian amber, including the one from Sumatra, was forming 20- 23 million years ago and can be found in south east Asia in Indonesia and Malesia. It is found in the primary deposits of lignite coal, formed from resins of deciduous trees, which nowadays can be found in the rainforests of Asia. That largest lump was purchased by the Polish Amber Museum, with help of a state grant from National Institute of Museums and Collection Protection – its price was 140 thousand zlotys.
There are many products made of amber for the purpose of healing. In a pharmacy with herbal products one can find a powder with antibacterial, antivirus and antifungal qualities; it also helps to heal wounds and lower the blood pressure. Amber tincture is recommended as a natural antibiotic, taken three times a day with tea or water helps body resistance. An amber oil used on skin acts as an anti-rheumatoid, heals muscle pains and lessens neuralgia. And the amber acids are supposed to help with mental efficiency.
Long time ago amber was considered to have magical properties. Amulets were made to protect against deceases, bad ghosts and every other misfortune. Amber was placed on sick areas of the body to help the healing and ease the pain. It was also burnt to clean the air and bad powers.
Ephraim Chambers, an encyclopedists, wrote in 1728 that “in times of the plague, those who worked in excavating and polishing of amber in Krolewiec, were never infected”. Luis Pasteur pointed out in 1858 the healing powers of amber acids, and in 1886 Noble price winner bacteriologist Robert Koch, checked on himself its beneficial properties.
In the Polish folk medicine, amber was not only a popular remedy, but also protected against bad charms. It was given to children during teething to lessen the pain. That magic stone was used to heal rheumatism, eyes and throat illnesses as well as infertility.
Faith in the healing powers of amber was finally proved to be justified by the results of scientific research. It was discovered, that amber acid works as biostimulator – it stimulates the nervous system, regulates kidneys and intestinal functions as well as acts as anti-inflammatory and antitoxic agent. Amber is also used as the base in creams against rheumatoid, asthma, skin irritation as well as in products healing throat, bronchitis and thyroid. Cosmetics industry uses amber acids and oils, as they destroy free radicals and can disinfect, as well as lessen skin burns and insect bites.
Since amber became known on the market for its healing properties, we can find a wide range of products with all traces of amber. There are mattress filled with amber, cushions, animal pads, shoe insoles with amber powder, back and neck support for drivers, amber incense – to name a few.
Natural medicine specialists think that each person is surrounded by an electromagnetic field. As a result of stress or sickness, too many positive charges can appear in that field. Our body functions well only when there is a balance between negative and positive charges. Using amber, we can regain that balance, as it produces good for our body negative charges.
The research has also shown that amber contains many good microelements: silicon, magnesium, iron, calcium, potassium and organic compounds combined with iodine. However, only unsanded amber has beneficial properties. Only that type has antibacterial properties, helps healing, lowers the blood pressure, calms down and regenerates the body.
Poland is a world leader in the production of amber – at least 75% of amber products comes from our country. That industry is mostly made of small companies with less than fifty employees, but 99% of them has only a few. According to the Institute of Research of the Market Economy, there are close to one thousand small firms dealing with amber mining and products. Natural resources from one’s country can become a dynamic factor in developing a branch of industry.
Albert Lyjak
albertowisko 